Osoby pracujące w laboratoriach (biologicznych, chemicznych, weterynaryjnych i tym podobnych) narażone są na oddziaływanie różnego rodzaju czynników biologicznych, które mogą mieć negatywny wpływ na ich zdrowie. Aby tego uniknąć, pomieszczenie to musi być w pełni hermetyczne i dysponować odpowiednio zaprojektowanymi systemami wentylacji. Do codziennej pracy wykorzystywane są także specjalne urządzenia, które podnoszą bezpieczeństwo pracy i zapewniają niezbędną izolację od szkodliwych substancji. Jednym z urządzeń stanowiących zwykłe wyposażenie laboratorium jest komora laminarna.
Komory laminarne to urządzenia, które wykorzystywane są do pracy laboratoryjnej w warunkach sterylnych. We wnętrzu komory zachodzi przepływ laminarny jałowego powietrza, które zostało wcześniej poddane filtracji za pomocą tak zwanego filtru HEPA (ang. high efficiency particulate air filter, co oznacza wysokosprawny filtr zanieczyszczeń stałych powietrza). Przepływ laminarny to inaczej przepływ uwarstwiony, w którym płyn przepływa w równoległych warstwach, pomiędzy którymi nie dochodzi do żadnych zakłóceń.
Komora laminarna bardzo często wyposażona jest także w specjalną lampę ultrafioletową, którą należy włączyć przed rozpoczęciem pracy, aby dodatkowo wyjałowić przestrzeń roboczą znajdującą się w jej wnętrzu. Wyjałowione powietrze, które wydostaje się z wnętrza komory ciągłym i równomiernym strumieniem, tworzy specjalną barierę ochronną, która w znacznym stopniu utrudnia wniknięcie do komory zarodnikom grzybów, przetrwalnikom grzybów i innych zanieczyszczeń, które stale unoszą się w powietrzu poza nią. Dzięki temu możliwe jest zachowanie całkowicie jałowych warunków, które wymagane są między innymi w pracy z hodowlami komórek czy bakteriami.
Do niektórych komór laminarnych podłączony jest także na stałe palnik gazowy, który wykorzystywany jest na przykład do wyżarzania ez (dawniej pętli) bakteriologicznych, czyli prostych przyrządów wykorzystywanych w pracy laboratoryjnej do przenoszenia materiału mikrobiologicznego z jednego podłoża na inne. Użycie palnika gazowego może jednak nieco zaburzyć laminarny ruch powietrza.
Pod względem budowy wyróżnić można komory z pionowym bądź poziomym przepływem powietrza.
Komory laminarne przypominają nieco dygestorium, czyli wyciąg laboratoryjny, choć ich zastosowanie jest inne. Podstawowym zadaniem, jakiemu sprostać, ma dygestorium, jest bowiem zapobieganie przedostawania się do laboratorium różnego rodzaju substancji szkodliwych (na przykład trucizn czy gazów o nieprzyjemnym zapachu), a także ochrona przed pożarem czy eksplozją. W najbardziej typowej komorze laminarnej panuje ruch powietrza w kierunku odwrotnym niż w przypadku dygestorium.
Zarówno komory laminarne, jak i dygestoria laboratoryjne wykorzystywane są jednak w podobnym celu, a mianowicie odizolowania konkretnego stanowiska pracy od otaczającego go środowiska, zarówno po to, aby zapewnić odpowiednie warunki do przeprowadzenia konkretnego procesu, jak i dla ochrony pracowników, którzy te procesy przeprowadzają.
KOMORY LAMINARNE MOŻNA SKLASYFIKOWAĆ NASTĘPUJĄCO:
W pracy laboratoryjnej trzeba minimalizowanie niebezpiecznych sytuacji związanych z komorami laminarnymi. Jeżeli w pomieszczeniach możliwe jest pojawienie się aerozoli, należy wówczas stosować komory bezpiecznej pracy mikrobiologicznej.
KLASA PIERWSZA: MSC KLASY I
- otwór w ścianie frontowej
- chroni pracownika
- makro cząsteczki są pod kontrolą
- wymuszony przepływ powietrza do wnętrza komory
KLASA DRUGA: MSC KLASY II
- otwór w ścianie frontowej
- zbudowana w taki sposób,że możliwość zanieczyszczenia ze strony produktu było niskie
- makro cząsteczki pod kontrolą
Warto pamiętać,że stosowanie komory klasy II lub II umożliwia częściowe uwalnianie substancji, materiałów przenoszonych za pomocą powietrza. Odpowiednia praca może być zakłócona na skutek przechodzenia innych osób za plecami osoby aktualnie pracującej przy danej komorze. Następuje to w wyniku zawirowań powietrza wokół sprzętu na którym pracujemy w danym pomieszczeniu. Zakłócenia mogą obniżyć poziom ochrony operatora, ludzi pracujących i dlatego, w konkretnych przypadkach, może być wymagana walidacja bezpieczeństwa pracownika i osób pracujących.
KLASA TRZECIA: MSC KLASY III
- bezpieczna komora
- przestrzeń robocza całkowicie zamknięta
- fizyczna bariera oddzielająca osobę pracującą przy tej komorze (np. rękawicą mechanicznie przymocowaną do komory)
- dostarczane jest powietrze filtrowane w sposób ciągły
- wylotowe powietrze jest poddawane obróbce, aby zapobiec uwalnianiu mikroorganizmów
Wnioskując należy pamiętać, że przepływ laminarny, to przepływ uwarstwiony, w którym płyn przepływa w równoległych warstwach, bez zakłóceń między warstwami. Przepływ taki zachodzi przy odpowiednio małej prędkości przepływu. Graniczną prędkość przepływu, przy której ruch laminarny przechodzi w turbulentny (burzliwy) można dla określonego płynu i warunków przepływu obliczyć na podstawie liczby Reynoldsa. Również należy pamiętać, że komora laminarna to urządzenie wykorzystywane do pracy laboratoryjnej w warunkach sterylnych, przypominające nieco dygestorium (przeszklona komora o kształcie dużej szafy, zaopatrzona w wydajny wentylator stale wydmuchujący z niej powietrze poza teren laboratorium, najczęściej umiejscowiony na dachu).